25 minut – tyle średnio trwa użytkowanie jednorazowej torby foliowej. Badania pokazują, że nawet co minutę w oceanach lądują odpady plastikowe wielkości ciężarówki.
Produkujemy śmieci na ogromną skalę: spożywcze i ogrodowe, budowlane i rozbiórkowe, górnicze i przemysłowe… lista jest długa. Czas zrozumieć, że odpady mają nie tylko negatywny wpływ na środowisko, a co za tym idzie na zmiany klimatu, ale doprowadzają również do strat gospodarczych. Jednakże powinniśmy je postrzegać nie tylko jako problem, ale również jako zasób do wykorzystania, którym musimy o wiele lepiej gospodarować.
Ilość plastiku, która nas otacza, stale rośnie. Co ciekawe, twórca popularnych „reklamówek”, Sten Gustaf Thulin wierzył, że jego wynalazek pozwoli chronić środowisko, stanowiąc alternatywę dla papierowych toreb, których produkcja przyczynia się do wyrębu drzew. Niestety, aż 40% produkowanych „foliówek” używanych jest tylko raz. Z tej okazji powołano taki dzień jak “Międzynarodowy Dzień bez Toreb Foliowych”, który obchodzony jest 3 lipca.
Niestety, torby foliowe to zaledwie wierzchołek tworzonej przez nas góry śmieci, która negatywnie wpływa nie tylko na nasze życie, ale również na całe ekosystemy i życie przyszłych pokoleń.
Odpady są nie tylko niebezpieczne dla środowiska, ale powodują również ogromne straty gospodarcze. Niewykorzystywanie „pozostałości” oznacza marnowanie pracy i innych nakładów, takich jak grunty czy energia, potrzebnych do wydobycia surowców, produkcji, dystrybucji i konsumpcji.
– To, czy odpady nadal będą stanowić wyzwanie dla społeczeństwa, zależy nie tylko od tego, ile będziemy ich wytwarzać, ale przede wszystkim od tego, w jaki sposób będziemy nimi gospodarować – uważa dr inż. Krystian Szczepański, Dyrektor IOŚ-PIB.
Każda „foliówka” ma znaczenie
Do niedawna statystyczny mieszkaniec Polski zużywał ok. 300 sztuk toreb foliowych. W celu ograniczenia ich zużycia została wprowadzona w roku 2018 opłata recyklingowa, której efektem było zmniejszenie ilości torebek ponad 30 – krotnie. Roczny poziom zużycia wynosi więc 25% poziomu wymaganego przepisami unijnymi w roku 2025 (40 sztuk/osobę) .
Co niezwykle istotne, w celu zapanowania nad zużyciem torebek foliowych, przedsiębiorca, który pobiera opłatę recyklingową, ma obowiązek uzyskać wpis do rejestru o nazwie „Baza danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami” (BDO) jako „prowadzący jednostkę handlu detalicznego lub hurtowego, w której są oferowane torby na zakupy z tworzywa sztucznego, objęte opłatą recyklingowe”. Obowiązek sprawozdawczości w BDO w zakresie nabytych i wydanych „foliówek” umożliwia kompleksowe gromadzenie i zarządzanie informacjami dotyczącymi przedmiotowych reklamówek.
Jako klienci sklepów zauważamy zwiększające się ilości oferowanych toreb papierowych czy toreb wielokrotnego użytku. Pamiętajmy, sami dokonujemy świadomego wyboru, od nas zależy zużycie torebek foliowych, co wpływa na ograniczenie powstawania odpadów i chroni środowisko.
Obecne współczynniki recyklingu lekkich plastikowych toreb na zakupy są bardzo niskie i, z uwagi na różne trudności praktyczne i gospodarcze, w najbliższej przyszłości raczej nie osiągną znaczącego poziomu. Ale musimy jednak pamiętać, że szczelna gospodarka odpadami to możliwość wykorzystania zasobów, które są już w obiegu. Odpady z „foliówek” mogą zostać przekształcone termicznie z odzyskiem energii. Energię wytworzoną w procesie spalania można wykorzystać do produkcji ciepła lub energii elektrycznej, zastępując tym samym energię produkowaną z paliw kopalnych. W taki sposób odzysk energii z odpadów przyczynia się do redukcji emisji gazów cieplarnianych, które wpływają na zmiany klimatu.
Twoje śmieci mają znaczenie dla zmian klimatu
Odpady nie tylko zanieczyszczają glebę, wody gruntowe i powietrze, ale powodują także emisję dwutlenku węgla i metanu do atmosfery, przyczyniając się tym samym do zmian klimatu.
Jak podaje Komisja Europejska, ilość wytwarzanych odpadów w UE stale rośnie i wynosi aktualnie około 30 mld ton rocznie. Niestety tylko 40% odpadów pochodzących z gospodarstw domowych jest poddawanych recyklingowi lub ponownie wykorzystywanych. Poddanie recyklingowi 1 kg papieru, zamiast wyrzucenia go do śmieci, pozwala uniknąć prawie 1 kg emisji dwutlenku węgla i metanu.
Im szerzej zakrojony recykling i przeróbka odpadów, tym niższy „ślad węglowy” i negatywny wpływ na środowisko oraz globalne ocieplenie.
Konsumpcja – tak, ale z głową
W obliczu rosnących potrzeb społeczeństwa i kurczących się zasobów naturalnych na świecie, głównym wyzwaniem staje się odpowiedzialna produkcja, pozwalająca „wytwarzać więcej, równocześnie zużywając mniej”. Aby temu sprostać, musimy zmienić zarówno sposób produkcji i konsumpcji towarów, jak również nasze podejście do odpadów. Cały łańcuch wartości (ang. value chain), od etapu projektowania produktu i opakowania po wybór materiałów, musi zostać zaplanowany od nowa, z myślą o zapobieganiu powstawaniu odpadów. Natomiast pozostałości z jednego procesu powinny zostać wykorzystane jako nakłady w innym. Wymaga to jednak wspólnego wysiłku i zaangażowania wszystkich interesariuszy: konsumentów, producentów, polityków, władz lokalnych, zakładów przetwarzania odpadów itd. Odpady to nie tylko problem, któremu należy przeciwdziałać, ale też cenne zasoby, które należy jak najefektywniej wykorzystywać. Taki sposób myślenia daje nadzieję, że zużycie zasobów naturalnych nie wykroczy poza możliwości regeneracyjne przyrody.
Bardzo ważnym elementem tego procesu jest edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju (EZR), która dostarcza wiedzy na temat wpływu codziennych wyborów na przyszłość naszej Planety. Decyzje, takie jak: zakupy artykułów spożywczych, ubrań, wybór środka transportu, sposób korzystania z wody i prądu, ograniczenie ilości produkowanych odpadów czy ich właściwa segregacja, to kluczowe elementy zrównoważonego rozwoju. EZR pomaga uświadomić, że poprzez zmianę nawyków i sposobu myślenia, wpływamy nie tylko na nasze otoczenie, ale także na klimat oraz przyszłość naszą i następnych pokoleń.
Jedną z takich inicjatyw edukacyjnych jest projekt realizowany przez IOŚ-PIB, Klimada 2.0, czyli „baza wiedzy o zmianach klimatu i adaptacji do ich skutków oraz kanałów jej upowszechniania w kontekście zwiększania odporności gospodarki, środowiska i społeczeństwa na zmiany klimatu oraz przeciwdziałania i minimalizowania skutków nadzwyczajnych zagrożeń”. Projekt ma za zadanie uzmysłowienie społeczeństwu, że zmiany klimatu to jeden z najpoważniejszych problemów, z jakim przyszło się nam mierzyć w XXI wieku, a to jakie decyzje podejmujemy obecnie, będzie miało ogromny wpływ na to, czy uda nam się je zatrzymać.
